zespół pataua przyczyny objawy
zespół patau diagnostyka
zespół patau genetyka

Dla pacjentów

Czas czytania: 7 min

Zespół Di George’a – objawy i leczenie; diagnostyka zespołu delecji 22q11.2

Choroby genetyczne to grupa chorób, w których za powstałe w organizmie zmiany odpowiadają geny. Choć medycyna jest obecnie w stanie zbadać ludzkie DNA i zrozumieć, co dzieje się w organizmie na poziomie komórek, wciąż jeszcze naukowcom nie udało się znaleźć sposobu na zapobieganie tym losowym zmianom, które dokonują się w DNA lub ludzkim genomie. Mutacje genowe dzielą się na różne rodzaje, które warunkują między innymi objawy i stopień zaawansowania poszczególnych chorób.

Jednym z rodzajów mutacji genowych są ubytki w chromosomach. Chorobą genetyczną o tym podłożu jest zespół Di George’a. Na czym polega ta wada genetyczna? Jakie są objawy oraz przyczyny zespołu Di George’a? Przeczytaj artykuł przygotowany przez naszych Ekspertów

KUP BADANIE VERACITY PREMIUM

Czym jest zespół Di George’a?

Zespół Di George’a, nazywany także zespołem mikrodelecji 22q11.2, VCFS lub CATCH–22, jest zespołem schorzeń, za który odpowiada ubytek fragmentu 11.2 długiego ramienia chromosomu 22. Powoduje to różnorodne zmiany zarówno w budowie fizycznej, jak i uniemożliwiające w prawidłowe rozwijanie się. Objawy zespołu Di George’a mogą znacznie się od siebie różnić. U niektórych pacjentów taka mutacja wiąże się z ciężką niepełnosprawnością, natomiast choroba o lekkiej postaci może nawet przez całe życie nie dawać widocznych objawów.

Historia zespołu mikrodelecji 22q11.2

Historia zespołu Di George’a jest dość skomplikowana, ponieważ w wielu miejscach na świecie różni lekarze opisywali rozmaite wady wrodzone, takie jak zespół Takao, wrodzona hipoplazja grasicy skojarzona z hipokalcemią, zespół czaszkowo-twarzowy Caylera, zespół podniebienno-sercowo-twarzowy i wiele innych.

Jedną z najpopularniejszych nazw dla tego typu zmian genetycznych była CATCH-22, która stanowiła akronim:

Nazwa zespołu George’a pochodzi od włosko-amerykańskiego lekarza Angelo Di George’a, który wniósł ogromny wkład do badań nad wrodzonym niedoborem odporności. Już w połowie lat 60. XX wieku zyskał dużą popularność w środowisku medycznym, dzięki odkryciu wady charakteryzującej się brakiem grasicy od urodzenia, a w związku z tym innymi licznymi problemami zdrowotnymi. Pierwsze opisy doktora Di George’a pochodzą z 1968 roku, kiedy jeszcze postępy genetyki nie były tak spektakularne. Dopiero w 1981 roku badacze odkryli genetyczne podłoże zmian określanych jako zespół Di George’a.

Ile osób choruje na zespół Di George’a?

Zespół Di George’a to stosunkowo często występująca mutacja genetyczna, ponieważ zdiagnozowane przypadki pojawiają się około raz na 4000 żywych urodzeń. Z polskich danych wynika, że w naszym kraju każdego roku przychodzi na świat około 100-200 dzieci z tą wadą wrodzoną. Ponieważ jednak w wielu przypadkach nie daje ona widocznych objawów, specjaliści szacują, że jej faktyczne występowanie może sięgać 1 przypadku na 2000 żywych urodzeń, a nawet więcej.

Obecnie wielu specjalistów przewiduje, że w niedługim czasie liczba osób będących nosicielami tej wady genetycznej może wzrosnąć. Jest to spowodowane między innymi wyraźnym postępem medycznym, który zwiększa przeżywalność pacjentów z wadami serca, a nawet często poprawia ich stan na tyle, że dożywają oni wieku dojrzałego, a nawet rozmnażają się, przekazując wadę genetyczną kolejnemu pokoleniu. Poza tym coraz nowsze badania genetyczne, takie jak innowacyjny test VERAgene, pozwalają z większą dokładnością stwierdzić wystąpienie wielu wad genetycznych, co jeszcze do niedawna nie było możliwe.

Przyczyny choroby genetycznej

Bezpośrednią przyczyną zespołu Di George’a jest mutacja genetyczna, która skutkuje ubytkiem w części materiału genetycznego (czyli tzw. delecja) należącego do 22 chromosomu. W wyniku tego braku organizm nie jest wyposażony w około 30-40 genów, które odpowiadają za różne funkcje organizmu. Mutacja ta nie zawsze przebiega tak samo. Może bowiem dotyczyć różnej długości fragmentów chromosomu 22, przez co różne są także objawy obserwowane u pacjentów, a czasem wręcz ich brak.

KUP BADANIE VERACITY PREMIUM

Czy zespół Di George’a jest dziedziczny?

Zespół Di George’a zwykle nie jest wadą dziedziczoną. Szacuje się, że około 90% przypadków dotyczy mutacji nowopowstałych. Może do nich dojść już w komórce rozrodczej jednego z rodziców lub w trakcie życia płodowego. Prawdopodobnie około 10% przypadków zespołu Di George’a związana jest z odziedziczeniem ubytku w chromosomie 22 od któregoś z rodziców. Specjaliści jednak sądzą, że gdy osoby z zespołem Di George’a decydują się na dziecko, istnieje 50% szans, że przekażą tę wadę genetyczną swojemu dziecku.

Ryzyko wystąpienia zespołu wad wrodzonych u kolejnego dziecka

Mimo, że ryzyko przekazania dziecku wady genetycznej jest dość wysokie, nie oznacza to, że jeśli pierwsze dziecko urodziło się z zespołem Di George’a, ale rodzice nie są nosicielami delacji chromosomowej, kolejne dziecko również urodzi się z tą wadą genetyczną. W rzeczywistości w takim przypadku ryzyko wystąpienie tej mutacji ponownie jest bardzo niewielkie – wynosi mniej niż 1%.

Objawy zespołu mikrodelecji

Zespół Di George’a charakteryzuje się bardzo zróżnicowanymi objawami. Szacuje się, że jest ich ponad 180, przy czym u każdej osoby mogą one występować w różnym zestawieniu i nasileniu. W cięższych przypadkach może on prowadzić do poważnych zmian w budowie i funkcjach organizmu, znacząco wpływać na rozwój fizyczny i intelektualny, powodując zaawansowaną niepełnosprawność.

Jednak w bardzo wielu przypadkach, kiedy ubytek chromosomu nie jest duży, mogą nie wystąpić żadna objawy, przez co bardzo często pacjenci nie mają świadomości, że występuje u nich zespół Di George’a, a także sami lekarze mogą w takich przypadkach mieć problem z postawieniem właściwej diagnozy.

Zespół mikrodelecji 22q11.2 może dawać objawy w praktycznie każdym organie i układzie. Do często występujących objawów należą rozmaite wady serca. Szacuje się, że aż około 76-82% dzieci z tym zespołem cierpi na wady serca, które są jednocześnie główną przyczyną ich przedwczesnych śmierci.

Wśród najczęściej występujących wymienia się przede wszystkim:

U dzieci może także wystąpić rozszczep podniebienia powodujący problemy z karmieniem, a także nieprawidłowy rozwój zębów. Cechą charakterystyczną zespołu Di George’a są zaburzenia odporności, które wynikają przede wszystkim z niewłaściwie wykształconej grasicy, która odpowiada za część komórek odpornościowych. Brak dojrzałych komórek odpornościowych w grasicy jest przyczyną częstych infekcji wirusowych, bakteryjnych i grzybiczych.

U niektórych pacjentów z zespołem Di George’a występują rozmaite choroby immunologiczne, na przykład zapalenie stawów, niedokrwistość lub wady nerek. Jest to spowodowane niewłaściwym rozwojem białych krwinek, które atakują organizm pacjenta, powodując czasem zaburzenia w funkcjonowaniu niektórych organów. Nieprawidłowości zaobserwować można także w układzie hormonalnym. Jednym z najczęstszych objawów jest niedoczynność przytarczyc, które między innymi regulują poziom wapna w organizmie. Jeśli jest go za mało, u pacjenta mogą występować drgawki lub drżenia.

Wystąpienie zespołu Di George’a może wiązać się także ze zmianami w psychice i obniżoną sprawnością umysłową. Wśród chorób psychicznych wymienia się między innymi schizofrenię, na którą dość często zapadają pacjenci z tą wadą genetyczną w dorosłości. Stosunkowo częste są zaburzenia ze spektrum autyzmu, ADHD, a także stany lękowe i depresyjne. U dzieci z zespołem mikrodelecji 22q11.2 mogą wystąpić trudności w uczeniu się, zaburzenia słuchu i mowy, a także problemy z chodzeniem, które zwykle pojawia się później niż w przypadku zdrowych dzieci. Niektórzy pacjenci doświadczają także zaburzeń widzenia spowodowanych nieprawidłowym funkcjonowaniem nerwu wzrokowego, co może prowadzić do przeróżnych schorzeń oczu, na przykład zaćmy.

Wygląd dzieci z zespołem Di George’a

Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów zespołu Di George’a jest dysmorfia twarzy, którą zaobserwować można u chorych dzieci. Szczególnie często mają one małe gałki oczne i małżowiny uszne, które są nisko osadzone i skierowane do tyłu, specyficznie cofniętą żuchwę, a także wąskie szpary powiekowe. U niektórych dzieci pojawia się też zez. Ich wargi są zazwyczaj cienkie, a oczy szeroko rozstawione. Często występuje zmarszczka nakątna, a nos jest wydłużony, podobnie jak cała twarz. Może pojawić się również rozszczep podniebienia, wargi, a nawet języka, które prowadzą do problemów z połykaniem, oddychaniem, a także mową.

Inna może być także postawa ciała. Najczęściej mali pacjenci są niżsi niż zdrowe dzieci w tym samym wieku i często cierpią na rozmaite zaburzenia postawy, takie jak deformacje kręgosłupa czy skolioza. U wielu dzieci może występować polidaktylia, czyli dodatkowe palce u stóp.

Badania prenatalne w diagnostyce zespołu Di George’a

Zespół Di George’a możliwy jest do wykrycia już po urodzeniu dziecka na podstawie badań molekularnych, czyli analizy FISH lub mikromacierzowej. Test taki polega na pobraniu i analizie próbki krwi noworodka. Warto jednak wiedzieć, że wykrycie wielu wad genetycznych, w tym zespołu Di George’a możliwe jest już w okresie prenatalnym. Im wcześniejsza jest diagnoza, tym większa szansa na odpowiednie dobranie terapii i jak najwcześniejsze jej wdrożenie.

VERACITY Premium i VERAgene

Ostatnie lata przyniosły duży rozwój w dziedzinie medycyny i obecnie mamy dostęp do skutecznych i w pełni bezpiecznych badań, takich jak VERACITY Premium i VERAgene. Te innowacyjne, całkowicie bezpieczne dla matki i dziecka bezinwazyjne badania pozwalają wykryć kompleksowo różnego rodzaju nieprawidłowości genetyczne. Ich ogromną zaletą jest możliwość wykrycia wady już na wczesnym etapie życia płodowego, a wyniki otrzymywane są bardzo szybko. Cała procedura polega jedynie na pobraniu próbki krwi od matki, na podstawie której analizuje się wolne płodowe DNA (cffDNA).

KUP BADANIE VERACITY PREMIUM

Leczenie zespołu delecji 22q11.2

Mimo iż medycyna rozwija się w szybkim tempie, wciąż jeszcze nie odkryto sposobu na wyleczenie zespołu delecji 22q11.2. Bardzo ważne jest kontrolowanie ich stanu zdrowia na każdym etapie życia, a także regularne wykonywanie badań kontrolnych. Regularnie bada się między innymi słuch, masę ciała, wzrost, a także krew. W wielu przypadkach niezbędne są operacje wad serca, które mają na celu nie tylko poprawę jakości życia, ale czasem jego ratowanie. U wielu dzieci konieczne jest leczenie chirurgiczne rozszczepu podniebienia oraz wargi, a także skoliozy. Ze względu na zaburzenia funkcjonowania układu immunologicznego oraz hormonalnego, często niezbędne są regularne kontrole w gabinecie endokrynologicznym oraz immunologicznym.

Dzieci z zespołem Di George’a bardzo często nie rozwijają się prawidłowo pod kątem umysłowym oraz sprawności intelektualnej, stąd niezbędne jest monitorowanie ich stanu, najlepiej jeszcze przed pójściem do szkoły, by wybrać placówkę odpowiednio przygotowaną do nauczania dzieci w takim stanie. Często u pacjentów pojawiają się trudności z mówieniem lub poruszaniem się. Wówczas konieczna jest wizyta w poradni logopedycznej oraz u fizjoterapeuty. Leczenie zespołu Di George’a opiera się zatem nie na próbie całkowitego pozbycia się choroby, ale na łagodzeniu jej objawów. Z tego powodu zaleca się regularne wizyty między innymi w pracowni kardiologicznej, immunologicznej, endokrynologicznej, hematologicznej, otolaryngologicznej oraz psychiatrycznej. 

Ile lat żyją pacjenci z zespołem Di George’a?

Bardzo trudno jest określić szacunkową długość życia osób z zespołem Di George’a, ponieważ ta wada genetyczna może występować z różnym nasileniem. Jeśli choroba ma zaawansowane stadium, występują poważne wady serca lub innych narządów, mogą one znacząco wpłynąć na długość życia. Jednakże wielu pacjentów, u których wdrożono odpowiednią terapię i których wada nie dotknęła w stopniu znaczącym, mają szansę przeżyć podobną liczbę lat co osoby zdrowe.

Bibliografia: